PROF.DR. ERHAN ARIKLI yazdı (KKTC)

www.haber2000.com

"Kıbrıs Türkleri'nin inanç yapısı. Türkiyeden niye farklı? Kıbrıs Türkleri neyin mücadelesini yapıyorlar? Koordinasyon Ofisine karşı çıkanlara farklı bir yaklaşım. Biraz empatinin tam sırası..."

KIBRIS TÜRKLERİNİN DİNİ YAPISI VE KOORDİNASYON OFİSİ

Geçen hafta Radyo Havadis' te Hüseyin Ekmekçi,  Başaran Düzgün ve Mehmet Morket'in yaptıkları bir programa Kırgızistan'dan katılarak onlara bir soru sordum. Dedim ki; "Bu Ofisin programlarına katılmak mecburi değil ki. İstemezseniz katılmazsınız. Niye fırtınalar koparıyorsunuz?"

Başaran Düzgün kısa ve net cevap verdi;" Çünkü inançlarımıza müdahale edileceğinden ve Türkiye'de bugün yaşananların bizde de yaşanabileceğinden endişeliyiz"

Programdan sonra empati yapmaya ve bu Ofis'ten endişe duyanları anlamaya çalıştım.

Soru şuydu; Kıbrıs'ta Türkünün inanç sistemi neydi ve Anadolu'daki inanç sisteminden farklı mı idi ki bunun değişmesinden çekiniliyordu.

"Kıbrıs Türkünün Dini Yapısı" konusunda Yüksek Lisans tezi yapmış birisi olarak bu konuyu günlerce düşündüm.  Ve geldiğim nokta:" Kabul edelim veya etmeyelim Kıbrıs Türkünün inanç yapısı da hayat tarzı da bugün ki Türkiye'nin inanç yapısından ve hayat tarzından epeyce farklı. Onlar bu yüzden, klasik ada toplumu psikolojisi ile kendilerine has bu kültürün değişmesine reaksiyon gösteriyorlardı.

Konuyu izah edebilmek ve bu farklılığı anlatabilmek için affınıza sığınarak biraz tarihe uzanmak zorundayım.

Kıbrıs Türkü Anadolu'dan Ada'ya gelirken, o zamanki Osmanlı'da ciddi bir kavganın ayak sesi geliyordu. Bu kavga, şeriat çizgisinde "Medrese" ve tasavvuf çizgisindeki  "Tekke" arasındaki kavga idi.

Orta Asya’dan kopup gelen ve Anadolu’yu Türkleştiren Türkmenler,  özellikle Medresenin Şeriat kuralı diye kendilerine dikte ettiği sosyal hayat tarzına uyum sağlayamıyorlardı. Mesela Medresenin hakim olduğu şehirlerde kadın giderek eve hapis edilirken, göçebe Türkmenler de kadın evin, obanın direği, sosyal hayatin en önemli parçası idi.

Medreseyi temsil eden kesim, şeriat kurallarına fazla önem vermeyen Türkmenleri, Kızılbaş-Alevi diye adlandırıyor ve baskı uyguluyordu. Hatta  bazi büyük din alimleri, Kızıltaşların katline fetva bile vermişti.

Bu atmosferde yaşanan Osmanlı-Safevi  (İran) savaşları da giderek mezhep savaşına dönüşmüş, iki Türk devletini oluşturan aynı millet, kardeş kavgasından bitap düşmüştü. Medrese, Türkmenlerin inanç sistemi olan Aleviliği, Şia mezhebi ile aynılaştırdı. Bu sebepten Osmanlı içindeki Alevi-Kızıltaşlara karşı ciddi bir baskı uygulandı.

Bu kavga Osmanlı'da hiç azalmadı.  O süreçte1571 de Kıbrıs feth edildi.

Osmanlı, feth ettiği yerlere sürgün kararnamesi ile Türkmen-Yörük dediğimiz insanları yerleştiriyordu. Bu insanların en büyük özelliği; soylarını-köklerini unutmamaları,  geleneklerine ve dinlerine bağlı olmalar fakat katı şeriat kurallarına çok da fazla ihtimam göstermemeleri idi.

Osmanlı, sürgünleri her zaman bir iskân ve koloni asyön metodu olarak görmüş ve uygulamıştı. Çünkü fetih ettiği yerlerdeki yaşayan yerli halka her ne kadar iyi davranmış ve yönetimini kabul ettirmiş olsa da, orada tamamen hâkimiyet kurmak için kendi ırk ve dininden insanların olmasını zorunlu görmüştü.

Sürgüne tabi tutulan Türkmenler de yeni yurtlarında baskı ve zulme uğramadan, mevcut hayat tarzını değiştirmeden hayatlarına devam etmenin rahatlığını yaşıyorlardı.

Osmanlı, böylece hem fetih edilen yerlerin Türkleşmesini sağlıyor hem de bu potansiyel isyancı (!) kesimleri dağıtıyordu.

Balkanların ve Kıbrıs' ın fethinden sonra bu iki coğrafyaya hep Yörükler yerleştirilmişti. (Yörük; yürümek fiilinden türemiş olup, Asya'dan Anadolu'ya gelen Türkmen boyları için kullanılan ortak isimdi).

Kırsalda yaşayan Yörükler, daha çok Tekke zihniyetine bağlı idi. Medrese ise şehir merkezlerinde ve özellikle Osmanlı başkentinde yaygındı. Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferinden sonra İstanbul’a getirdiği din adamları, Eşari Mezhebini benimseyen insanlardı.  Oysa Türkler itikatta(İnançta) Maturidi, amelde (uygulamada) ise Hanefî Mezhebine bağlı idi. Bu imamların ikisi de Türk’tü. İslam’ı Türk mantalitesine göre yorumlamışlar, bu sayede İslam’ın Türkler arasında kolaylıkla yayılmasına sebep olmuşlardı.

Eşarilik, genellikle Arabistan'da yaygın itikadı bir mezhepti. Maturidilige göre biraz daha katı idi.

Eşari mezhp anlayışı kısa sürede Medreseyi ele geçirdi. Türk İslam tarihinin en büyük ve ilk gerici hareketi olan Kadızadelere hareketi de bu dönemden sonra ortaya çıktı.  Bu anlayış sayesinde okullardan fen ve felsefe dersleri kaldırıldı ve yerini tamamen dini tedrisat aldı.

Osmanlı’nın çöküşünü hazırlayan bu zihniyet ve din anlayışı değişikliği, ne Kıbrıs ne de Balkan Türklerinde görülmedi. Osmanlı taassubun girdabında kıvranırken, onlar ne Türklüklerini unuttular. Ne de Müslümanlıklarından vaz geçtiler.

Öyle ki Kıbrıs Türkleri, milli mücadelelerinde hem Türklüğü hem de İslam’ı birlikte savundular. Bu mücadeleyi veren savaşçılarına ise İslami bir kavram olan "Mücahit adını verdiler. Mücahitlerin sembolü ise Türklüğünün simgesi olan Bozkurt' tu. Böylece Kıbrıs Türkleri Türklüğü ve İslam’ı birlikte savunduklarını göstermiş oluyorlardı.

Koordinasyon Ofisi tartışmalarına dönecek olursak, ana merkezinde Eski Kıbrıslıların olduğu bir kesim bu Ofisin Kıbrıs Türkünün alışageldiği hayat düzenine müdahale edileceği endişesinden yola çıkıyor,  bu ofis vasıtası ile Kıbrıs'ta muhafazakârlığın yayılacağını, Kıbrıs Türkünün inançlarının değiştirilmesine yönelik çalışmalar yapılacağını iddia ediyorlar.

Bana göre bu bir komplo teorisi. Çünkü Hala Sultan İlahiyat Koleji'ne de aynı gerekçelerle karşı çıkılmıştı. Neticede bu koleje Kıbrıs kökenli hemen hemen hiç bir aile çocuğunu göndermedi. Bugün bu Kolej öğrencilerinin nerdeyse tamamı Türkiye kökenli ailelerin çocuklarıdır. Ofisin faaliyetlerine de isteyen katılır istemeyen katılmaz.

Ne var ki bizim böyle düşünmemiz neticeye değiştirmez. Ben dahil hiç kimse bu endişeyi yabana atmamalı ve Kıbrıs’ın yerlisi olan bu insanları anlamaya çalışmalıyız.

Bu sebeple sakin bir kafa ile oturup bu meseleleri konuşmamız ve birbirimizi anlamamız gerekiyor.

Bunu yapmazsak dış güçler bu meseleyi kaşır ve muhtemel bir referandum öncesi halkı yine kamplara böler. Kaybeden de hepimiz oluruz.